Ülkemizde ve dünyada bazı markalar vardır ki sektörde ilk olmanın avantajıyla marka ile ürün adeta özdeşleşmiştir. Örneğin bir çok kişi kakaolu fındık kreması yerine Nutella, margarin demek yerine Sana, PVC pencere yerine Pimapen ya da dörtçeker yerine Jeep (jip) demeye alışmıştır. Halihazır durumda ise hemen hemen birçok kişi “arama motoru” tamlaması yerine “Google” ismini kullanmayı tercih etmektedir. Hatta “Googlelamak” gibi trend bir tabir bile günlük hayatımıza girmiştir. Ancak pek tabiidir ki internet ortamındaki tek arama motoru Google değildir. Örneğin “Bing” ve “Yandex” gibi başkaca arama motorları da mevcuttur.
YANDEX’İN ŞİKAYETLERİ
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanunu ile Rekabet Kurulu’na verilen görev mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamaktır. Rekabet Kurulu da Google hakkında bu zamana değin Google tarafından özellikle hakimiyetin kötüye kullanılması yönünden birçok kez ceza verilmesine karar verilmiştir. Söz konusu cezaların kesilmesinde ise Yandex başrolü oynuyor. Özellikle Ülkemizde faaliyet göstermek isteyen ve Türkiye’yi pilot bölge seçen Yandex, Google hakkında şikayetçi olmuş ve Rekabet Kurulu da rekor cezalara hükmetmiştir.
Aslında Yandex tarafından yapılan şikayetlerin geçmişi yeni değildir. Limited Liability Company Yandex (YANDEX) tarafından 10.07.2015 tarihinde Google şikayet edilmiş ve orijinal gelir paylaşımı sözleşmelerinde rakiplerin açıkça dışlandığı ifade edilerek, Google’ın ilgili sözleşmelerde yer alan ve rekabete zarar veren söz konusu şartlar dolayısıyla 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesine aykırı hareket ettiği iddia edilmişse de Rekabet Kurulu soruşturmaya yer olmadığı kararı vermiştir.
REKABET KURULU CEZALARI
Rekabet Kurulu her ne kadar 2015 yılında aksi türlü bir karar vermişse de 2020 yılın gelindiğinde Google’ın sektörde net bir şekilde hakim olması üzerine “Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.” hakkında BİR soruşturma yapmış ve 14.2.2020 tarihinde Google’ın genel arama pazarındaki hâkim durumunu kötüye kullanarak çevrim içi alışveriş hizmetleri pazarındaki rakiplerinin faaliyetlerini zorlaştırmak suretiyle 4054 sayılı Kanun’un 6. maddesini ihlal ettiğine karar vermiştir. Söz konusu kararla birlikte Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.’e müteselsilen 98.354.027,39 TL ceza kesilmiştir.
Ancak Google ve grup şirketleri tarafından sektörel hakimiyetin getirmiş olduğu ticari getiri Rekabet Kurulu’nun rekor cezalarından daha üstün çıkmış olacak ki rekabetin sağlanması ve Kurula rapor sunma zorunluluğuna rağmen bahsi geçen şirket haksız rekabet sağlayacak faaliyetlerine devam etmiş ve rakipleri tarafından şikayet edilerek konu tekrar Rekabet Kurulu’na taşınmıştır. Bu kez Kurul daha da şiddetli bir ceza öngörmüştür. 12.11.2020 tarihinde Google hakkında verilen karar özetle şu şekildedir:
Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.’ten oluşan ekonomik bütünlüğün (Google) genel arama hizmetlerine yönelik yaptığı güncellemelerle ve Adwords reklamları ile hakim durumunu kötüye kullanarak teşebbüslerin faaliyetlerini zorlaştırdığı iddiasına yönelik olarak yürütülen soruşturma sonucunda, toplanan tüm delil, bilgi ve belgeler, düzenlenen Rapor, Ek Görüş, yazılı savunmalar ve sözlü savunma toplantısında yapılan açıklamalar değerlendirilerek, 12.11.2020 tarihinde yapılan Rekabet Kurulu toplantısında 20-49/675-295 sayı ile aşağıdaki nihai karar alınmıştır
- Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.’e müteselsilen 196.708.054,78 TL idari para cezası verilmesine OYBİRLİĞİ ile,
- İhlali sonlandırmak ve pazardaki etkin rekabetin tesis edilmesini temin etmek için Google’a: a. Gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 6 (altı) aylık süre içerisinde yerine getirilmek ve Kurula tevsik edilmek üzere; Google’ın metin reklamlarını organik sonuçları dışlamayacak nitelik, ölçek ve/veya konumda sunması,
- Google’ın kendisine tanınan sürenin en geç bir ay öncesinde hazırladığı uyum tedbirlerini Kurula sunması,
- Google’ın ilk uyum tedbirinin uygulanmaya başlamasından itibaren 5 (beş) yıllık süre boyunca ve yılda bir periyodik olarak Kurula rapor sunması.
Söz konusu karar hem rekor bir ceza içerirken hem de ceza hukukundaki denetimli serbestlik hükümlerine benzer hükümleri haizdir. Buna göre 6 ay içinde etkin rekabeti tesis etmek, uyum tedbirlerini sunmak ve 5 yıllık süre boyunca Kurula rapor sunmak gibi artçı tedbirler de bulunmaktadır. Google’ın sektörel hakimiyeti nedeniyle özellikle reklam alanında elde ettiği yüksek gelirler düşünüldüğünde cezalara reaksiyon vermeden ticari kaygılarla hareket etmesi akla gelen ilk seçenektir. Bu nedenle 5 yıl boyunca verilecek 5 rapor şimdiden merak konusudur.
ÖDÜLE ADAY CEZALAR
Rekabet Kurulu’nun 2020 yılında Google’a karşı yürüttüğü soruşturmalarda aldığı kararlar, Global Competition Review (GCR) yani “Küresel Rekabet Ödülleri” tarafından küresel ölçekte “Yılın En iyi Rekabet Kararı” kategorisinde aday gösterildi. Kurul’un almış olduğu kararlar dünya genelinde 2020’de bir rekabet otoritesi veya mahkeme tarafından yapılan en iyi uygulamalar arasında yer almayı başardı. GCR Awards 2021’de Rekabet Kurulu ile birlikte yarışan diğer aday kararlar şunlardır.
- Almanya’nın Facebook zaferi
- Fransa’nın Google’a uyguladığı geçici tedbir kararları
- ABD Adalet Bakanlığı’nın (DOJ) Sandoz davasını erteleme kararı
- ABD Adalet Bakanlığı’nın (DOJ) Christopher Lischewski hakkındaki aldığı karar
- Portekiz’in gıda perakendecileri hakkında aldığı karar.
CEZALAR CAYDIRICI MI?
Bilindiği üzere internet reklamları ve viral reklamlar günümüzde oldukça rağbet görmektedir. Yazılı ve görsel medyanın yerini hızlıca dijital medyaya bıraktığı günümüzde internet üzerinden verilen reklamlar hem daha az maliyetli hem de daha efektif olmaktadır. Bu nedenle internet reklamlarının getirileri yerel ve küresel ölçekte milyarlarca USD’a ulaşmaktadır. Hal böyle olunca Rekabet Kurumu tarafından kesilen idari para cezaları tabir-i caizse “devede kulak” misali kalmaktadır. Bu yüzden Google tarafından hakimiyet sürekli olarak kötüye kullanılmaktadır. Son tahlilde ise Rekabet Kurumu Google’a şu an değin en yüksek tutarlı idari para cezasını 08.04.2021 tarihinde vermiştir. Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti., Google International LLC, Google LLC, Google Ireland Limited ve Alphabet Inc.’ten oluşan ekonomik bütünlüğün (Google) genel arama hizmetleri pazarındaki hâkim durumunu kötüye kullanarak kendi yerel arama ve konaklama fiyatı karşılaştırma hizmetlerini rakiplerini dışlayacak şekilde öne çıkardığı iddiasına yönelik olarak yürütülen soruşturma sonucunda; toplanan tüm delil, bilgi ve belgeler, düzenlenen rapor, yazılı savunmalar ve sözlü savunma toplantısında yapılan açıklamalar değerlendirilerek 08.04.2021 tarihinde yapılan Rekabet Kurulu toplantısında 21-20/248-105 sayı karar ile Google’a 296.084.899,49 TL idari para cezası verilmiştir.
GOOGLE İŞBİRLİĞİ İÇİNDE ÇALIŞMAK İSTİYOR
Rekabet Kurulu’nun bilinen en yüksek miktarlı ceza 480 milyon 217 bin 217 TL olup rakip ürünlerin satışını engellediği gerekçesiyle Unilever Sanayi ve Ticaret Türk A.Ş.’ye kesilmiştir. Ancak Google’a şu ana değin verilen ceza miktarı 600.000 TL’ye yakın bir rakama ulaşmıştır. Ancak Google tarafından yapılan şu şekilde bir açıklama yapılmıştır:
“Seyahat veya yerel hizmetler özelinde aramalar söz konusu olduğunda, kullanıcıların başka bir web sayfasına verilen sadece bir linkten ziyade kendilerine yardımcı olacak bilgileri almak istediği, yapılan testlerde de tutarlı şekilde ortaya konuyor. Biz de, bu nedenle bilgi gösteriminin rezervasyon seçenekleri, haritalar, fiyatlar veya fotoğrafları içeren yeni yollarını geliştirdik. Bu gibi ilgili sonuçların sunulması, daha fazla seçenek ve rekabet yaratırken, bir yandan da web’deki sitelere ve işletmelere her gün milyarlarca ücretsiz ziyaretin gerçekleşmesini mümkün kılıyor. Kararı inceleyip her zamanki yapıcı yaklaşımımızı sürdürerek Rekabet Kurumu ile çalışmaya devam edeceğiz.”
Google hakkında verilmiş olan 3 karar da ilgili şirketin rekabeti bozucu eylemlerin içerisinde olduğunu açıkça göstermektedir. Ancak üst kurulların sadece idari para cezası vermesinin ne denli etkili ya da etkisiz olduğu tartışmaya açıktır. Rekabetin cezayla değil rakiplerin kalitesiyle sağlanması gerekmekte olduğu göz önüne alındığında hakim şirketin rekabeti bozucu eylemlerine devam edeceği halihazırdaki durumda yüksek bir ihtimal taşımaktadır. Önümüzdeki günlerde ise Google’ın ortak bir çalışma içinde olup olmayacağı izlenmeye devam edilerek birçok sorunun cevabı ortaya çıkacaktır. Vittoria Alfieri ‘nin de dediği gibi “Eğer mücadele ederseniz rekabet sizi ısırabilir ama hiçbir şey yapmazsanız o sizi yutar.”Rekabet her ne kadar piyasada oluşsa da Rekabet Kurulu’nun yegane görevi hakim rakibinin diğer rakipleri yutmasını önlemektir.
