Kaldıraçlı işlem, finansal piyasalarda daha fazla bireysel yatırımcının yer almasında etkin rol oynayan daha az sermayeyle daha büyük hacimli işlemler yapılmasına imkan sağlayan sisteme kaldıraç (leverage) denir. Bu sistemde özetle 1 birim teminat yatırarak 10 birim borç ile işlem yapabilirsiniz. Örneğin 1:10 kaldıraç oranıyla 100 USD tutarında teminat yatırarak 1000 USD’lik işlem yapılabilmektedir.
1970’li yılların başlarında Bretton Woods Anlaşmasının sona ermesi ile birlikte döviz kurlarında başlayan volatilite, swap benzeri türev ürünlerin hayata geçmesine imkan sağlanmıştır. Her geçen gün gelişen teknolojinin katkısıyla da günümüze gelindiğinde kaldıraçlı türev piyasalarda banka ve benzeri finansal kuruluşların yanı sıra bireysel yatırımcılar da oldukça dar spread oranları ile kolayca işlem yapma fırsatı yakalamışlardır.
Ülkemizde özellikle son 10 yıldır gelişen forex piyasaları, 2012 yılından itibaren SPK düzenlemeleri gereği forex piyasalarında işlem yapma imkânı sağlayan finansal kuruluşların denetlenmeye başlanması ile kaldıraç oranı kullanarak daha yüksek hacimli işlem yapma fırsatından yararlanmak isteyen tüm yatırımcıların ilgisi artmaya başlamıştır. Ancak gelinen noktada kısa zamanda yüksek kar elde etme, düşük meblağlarla hızlı zengin olma gayesi güden kullanıcıların hızla artmasıyla kaldıraçlı işlem sayısı da artmışsa da forex piyasaları ile kaldıraçlı işlem yapılabilen diğer piyasalar adeta bir kumar mecrası haline gelmiştir.
Kaldıraç, bir yatırım aracı kuruluşu vasıtasıyla Pazar üzerinde düşük bir depozit (teminat) ile büyük rol sahibi olabileceğiniz bir araçtır. Eğer pazar lehinize ilerlemekteyse, net kazancınız geleneksel bir yatırımdan çok daha büyük olacak ve karınız artacaktır ancak pazar aleyhinize dalgalanmaya başlarsa, kaybınız depozitinizden fazla olabilir. İşlem platformlarımız içerisinde sınır seviyesi olarak adlandırılan bazı indikatörler mevcuttur. Bu indikatörler %30 seviyesinin altına düştüğünde, en büyük kayba sahip açık pozisyon otomatik olarak kapatılır daha çok zarar etmeniz engellenir. Şayet böyle bir durum söz konusu olursa anapara (teminat) tamamen yok olacağı gibi kaldıraç oranına bağlı olarak aracı kuruma karşı büyük bir borç altına da girmek söz konusu olacaktır.
Bireysel yatırımcılar ani ekonomik dalgalanma ve Pazar pozisyonunu kestirememe gibi nedenlerden ötürü çok kısa süreler içerisinde trajik ve büyük boyutta kayıplara uğramakta ve ani bir felakete uğramaktadırlar. Aracı kurumlar çok düşük teminatlar karşısında çok büyük miktarda borçlandırmaya gidebilmekte ve bireysel yatırımcıların hiçbir şekilde tazmin edemeyeceği büyük bedelleri örtülü bir kredi şeklinde tüketiciye sunmaktadır. Ancak Türk Borçlar Kanunu ve Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre hiç kimse iradesi dışında, sözleşme veya başka bir sebeple borç altına sokulamaz. Hiç kimse kendi rızası ile bile olsa miktarını ve sınırını bilmediği bir borç altına sokulamaz. Ancak kaldıraçlı işlemlerle yapılan yatırım işlemlerinde şahısların elde ettiği kazanca göre sürekli artan bir kredi açılmakta ve yatırımcının anaparasının onlarca kat fazlasına tekabül edecek oranlarda tüketici borçlandırılmaktadır. Bu husus ise hukuki olmaktan uzaktır zira bu haliyle hem bir gizli hem de sınırsız bir borç verme işlemidir.
Hukuk sistemimiz böylesi bir hukuka aykırılığı korumamaktadır. Bu nedenlerle bir dava açılması halinde kaldıraçla yapılan işlemler nedeniyle ortaya çıkarılan borç miktarlarının ortadan kaldırılmasına karar verileceği kanaatindeyiz. Aracı kurumların Türk Borçlar Kanununa açıkça muhalefet ederek bireysel kullanıcıları irade dışı ve sınırsız bir şekilde borçlandırması hususu hukuka açıkça aykırı olup ortaya çıkan zarara aracı kurum katlanmalıdır.
Bu noktada Sermaye Piyasası Kurulu’nun da regülasyonları çok fazla önem arz etmektedir. 27.08.2011 tarihli Kaldıraçlı Alım Satım İşlemleri ve Bu İşlemleri Gerçekleştirebilecek Kurumlara İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (SERI: V, NO:125) isimli SPK tebliği de dikkate alınmalı ve bu tebliğe aykırılık teşkil eden hususlar da dava konusu yapılmalıdır.
