Teşebbüsler arası rekabet, mal ve hizmet piyasalarındaki teşebbüsler arasında özgürce ekonomik kararlar verilebilmesini sağlayan yarışı ifade etmektedir. 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun ile mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını sağlamak amaçlanmıştır.
Anlaşma
Rekabet hukuku bakımından anlaşma, pazarda aynı seviyede faaliyette bulunan, diğer bir ifadeyle rakip teşebbüsler arasında veya üretim/dağıtım zincirinin farklı seviyelerinde faaliyette bulunan, diğer bir ifadeyle dikey ilişki içerisindeki iki veya daha fazla teşebbüs arasında söz konusu olabilmektedir.
Kanun’un 4. Maddesinde “sözleşme” terimi yerine anlaşma kelimesi kullanılmıştır; burada yazılı, sözlü, zımni her türlü uyuşma, medeni hukukun geçerlilik koşullarına uymasa bile anlaşma olarak kabul edilmektedir.
4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. Maddesi uyarınca hukuka aykırı ve yasak olan rekabeti sınırlayıcı anlaşma, uyumlu eylem ve kararlar:
- Mal veya hizmetlerin alım ya da satım fiyatının, fiyatı oluşturan maliyet, kar gibi unsurlar ile her türlü alım yahut satım şartlarının tespit edilmesi,
- Mal veya hizmet piyasalarının bölüşülmesi ile her türlü piyasa kaynaklarının veya unsurlarının paylaşılması ya da kontrolü,
- Mal veya hizmetin arz ya da talep miktarının kontrolü veya bunların piyasa dışında belirlenmesi,
- Rakip teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması, kısıtlanması veya piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin boykot ya da diğer davranışlarla piyasa dışına çıkartılması yahut piyasaya yeni gireceklerin engellenmesi,
- Münhasır bayilik hariç olmak üzere, eşit hak, yükümlülük ve edimler için eşit durumdaki kişilere farklı şartların uygulanması,
- Anlaşmanın niteliği veya ticari teamüllere aykırı olarak, bir mal veya hizmet ile birlikte diğer mal veya hizmetin satın alınmasının zorunlu kılınması veya aracı teşebbüs durumundaki alıcıların talep ettiği bir malın ya da hizmetin diğer bir mal veya hizmetin de alıcı tarafından teşhiri şartına bağlanması ya da arz edilen bir mal veya hizmetin tekrar arzına ilişkin şartların ileri sürülmesi,
Kartellerle Mücadele
Kartel, rakipler arasında gerçekleşen fiyat tespiti, pazar paylaşımı, arz miktarının kısıtlanması veya kotalar konması, ihalelerde danışıklı hareket edilmesi gibi rekabeti sınırlayıcı anlaşma ve/veya uyumlu eylemlere işaret eden ortak kavramdır. Rekabet hukukunda en ciddi rekabet ihlali olarak kabul edilen karteller; başta fiyat ve miktar olmak üzere pazara ilişkin rekabetçi parametreleri kontrol altında tutmak suretiyle kendi karlarını artırmaya çalışan oluşumlardır.
Rakipler Arası Anlaşmalar
Rakipler arasında üretim, dağıtım, pazarlama gibi herhangi bir faaliyette uzmanlaşma, teknoloji transferi ya da ortak Ar-Ge çalışmaları yürütülmesi gibi amaçlarla akdedilen anlaşmalar, tarafları arasında iş birliği yaratarak ticari kararların birlikte alınması ya da üçüncü teşebbüslerin faaliyetlerinin zorlaştırılması gibi rekabeti kısıtlayıcı etkiler doğurabileceği gibi, bu tür anlaşmaların etkinlik doğurucu yönleri de söz konusu olabilmektedir.
Dikey Anlaşmalar
Üretim ve dağıtım zincirinin farklı aşamalarında yer alan teşebbüsler arasında malların alımı, satımı ya da yeniden satımı amacıyla akdedilen dikey anlaşmalar, tarafların birbirlerine yönelik olarak getirdikleri bazı yükümlülükler nedeniyle rekabeti sınırlayıcı etki taşıyabilmektedir. Bu yükümlülüklere örnek olarak dağıtım anlaşmalarında sağlayıcı konumundaki teşebbüs tarafından mallarının dağıtımını gerçekleştiren alıcıya yönelik olarak getirilen rakip mal satmama yükümlülüğü verilebilecektir. Bu ve benzeri yükümlülükler anlaşma taraflarına pazar gücü sağlama ve üçüncü teşebbüslerin faaliyetlerini zorlaştırma gibi etkiler doğurabilmektedir.
Bayilik Anlaşmaları
Bayilik anlaşmaları, üretim /hizmet zincirinin farklı aşamalarında bulunan teşebbüsler arasında, malların yeniden satımı amacıyla yapılan dikey anlaşma türlerinden biridir. Bayilik anlaşmalarında bir tarafta mal ya da hizmetin sağlayıcısı konumunda bulunan bir teşebbüs diğer tarafta ise o ürünün yeniden satıcısı konumunda bulunan alıcı teşebbüs yer almaktadır. Bu tür anlaşmalarda genellikle sağlayıcı tarafından alıcıya rakip mal satmama yükümlülüğü ya da belirlenen bölge dışına satış yapmama yükümlülüğü gibi sınırlamalar getirilmektedir.
Çitil Avukatlık Ortaklığı Blog sayfasında yer alan hukuk ve diğer konulardaki yazılar ilk sizin e-postanıza gelsin isterseniz Çitil Haber Bülteni’ne üye olun!
Burçin Sena DURMAZ
