Aile yardımı evli ve devlet ya da işveren bünyesine çalışan işçilere verilen bir ödenektir. Memur maaşları ve özel sektör için asgari ücretin yıllık olarak artmasıyla beraber aile yardım rakamları da artar. Kamuda görevli bulunanların eş ve çocuk yardımı maaşın artışı ile orantılı olarak güncellenir.
Memurların, çalışmayan ve sosyal güvenlik kurumuna bağlı olmayan eş ve çocuklarından dolayı maaşlarına ilave aylık aile yardımı ödenir. Aile ve çocuk yardımları, gelir ve maaş katsayısının çarpımı ile hesaplanır.
Özel sektörde ise işveren çalışanlarına “Çocuk Zammı/Yardımı” ve “Aile Zammı/Yardımı” adıyla ödemeler yapar.
Özel sektör açısından gerek çocuk yardımı gerekse aile yardımı zorunlu ödemeler değildir. Aile ve çocuk yardımı tutarlarının belirlenmesi işverenlerin inisiyatifiyle değerlendirilecek bir uygulamadır. Ancak iş sözleşmesiyle hükümlere bağlanmış anlaşmalar söz konusu olduğunda bu tutarlar SGK ve vergi matrahından istisna edilir.
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 9.maddesinde özlük hakları ve sorumluluklar açıklanmış olup, resmi okul öğretmen ve personeline bütçe kanunlarıyla sağlanan haklara denk olarak sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerin özel okullar tarafından da ödenmesi yasal zorunluluktur. Özel okullarda görev alan emekli öğretmenlerinde zorunlu ödeme yapılacaklar kapsamında olduğunu hatırlatmakta fayda görüyoruz.
Madde 9: Özlük hakları ve sorumluluklar
“Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemeler, bütçe kanunlarıyla resmi okul öğretmen ve personeline sağlanan haklara denk olarak okul öğretmenlerine ve personeline de ödenir. Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmez “ hükmüne yer verilmiştir.
Sosyal yardım kapsamında yapılan bu ödemeler 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 187 – 213 maddeleri arasında düzenlenmiştir.
25.08.2021 tarih 31579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Kamu Görevlilerinin Geneline Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme yayınlanmıştır.
Toplu Sözleşmenin 8. Maddesi uyarınca enflasyon farkını yansıtacak şekilde yeniden belirlenen memur maaş katsayıları, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 06.01.2022 “Mali ve Sosyal Haklar” konulu, 27998389-010.06.02-854887 sayılı Genelgesi ile duyurulmuştur.
Genelgeye göre 01.01.2022 – 30.06.2022 döneminde geçerli olmak üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 154. Maddesi uyarınca aylık gösterge tablosunda yer alan rakamlar ile ek gösterge rakamlarının aylık tutarlara çevrilmesinde uygulanacak aylık katsayısı (0,229979) olarak uygulanacaktır.
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununa göre 2022 yılı Ocak – Haziran döneminde ödenmesi gereken, sosyal yardım niteliğindeki aile yardımı, çocuk yardımı, aşağıda belirtilmiştir.
AİLE VE ÇOCUK YARDIMI (657 Sayılı Kanunun 202.Maddesi gereği ödeme yapılır)
ÇOCUK YARDIMI SGK MUAFİYETİ
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 80.maddesinin b bendinde prime tabi olmayan kazançlara ilişkin düzenleme aşağıdaki gibidir.
Madde 0080: Prime esas kazançlar
b. Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30’unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz.
Çocuk yardımında sınır olmadan Devlet Memurları Kanuna göre ödeme yapılabilir. Ancak 2 Çocuktan Fazlasına Yapılacak Yardımda, Sgk İstisnası En Fazla 2 Çocuk İçin ygulanabilecektir.Örneğin 3 çocuk için çocuk yardımı ödenmesi söz konusu iken SGK istisnası sadece iki çocuk için uygulanabilir.Sgk’nun 5510 Sayılı Kanunun 80. maddesinde kendisine verilen belirleme yetkisine dayanılarak hazırladığı 01.09.2012 Tarih 28398 Sayılı RG yayınlanan İşveren Uygulama Tebliğinin 7.7.2 maddesinde aşağıdaki şekilde düzenleme yapılmıştır.
7.7.2- Çocuk Zammı (Yardımı):
Sigortalının hizmet akdinin devam etmesi şartıyla ve fiilen çalışmasının olup olmadığı üzerinde durulmaksızın; sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan;
- Kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan çocuklarından 18 yaşını,
- Lise ve dengi öğrenim veya 05.06.1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitimi Kanununda belirtilen aday çırak, çırak ya da işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde 20 yaşını,
- Yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları,
- Yaşına bakılmaksızın Kanuna göre malul olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklarından,
en fazla iki çocuk (iki çocuk dahil) için çocuk zammı adı altında yapılan ödemelerin, çocuk başına 16 yaşından büyükler için belirlenen aylık asgari ücretin % 2’si,…… oranındaki tutarı, aylık prime esas kazançların hesaplanmasında dikkate alınmayacaktır.
Bu hükümler dikkate alınarak SGK prim muafiyetinde yaş sınırlamasına dikkat edilmelidir.
ÇOCUK YARDIMI VERGİ MUAFİYETİ
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununun 9.maddesinde çocuk yardımı vergi muafiyeti hususu düzenlenmiştir.
Madde 0009: Özlük hakları ve sorumluluklar
”Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemeler, bütçe kanunlarıyla resmi okul öğretmen ve personeline sağlanan haklara denk olarak okul öğretmenlerine ve personeline de ödenir. Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmez.” hükmünü içermektedir.
Gelir İdaresince;
- Sosyal haklar ve yardımlar niteliğindeki 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun ilgili hükümlerine göre gelir vergisinden istisna edilerek ödenen aile ve çocuk (657 sayılı Kanun Madde 203), doğum (657 sayılı Kanun Madde 207), ölüm (657 sayılı Kanun Madde 208), tedavi (657 sayılı Kanun Madde 209), giyecek (657 sayılı Kanun Madde 211) ve yiyecek (657 sayılı Kanun Madde 212) yardımlarının, özel öğretim kurumlarında da ödenmesi halinde, bu ödemelerin, Devletçe verilen tutarı kadar olan kısmının gelir vergisinden istisna edilmesi,
gerektiği” belirtilmiştir.
Sosyal yardım kapsamındaki ek ödemelerden gelir vergisi kesilmez ifadesinden anlaşılacağı gibi bu ödeme üzerinden sadece damga vergisi kesintisi yapılacaktır.
İlk aşamada 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 206.maddesine göre Çocuk Yardımından faydalanacak çocukları belirledikten sonra, ikinci aşamada SGK İşveren Uygulama Tebliği 7.7.2 bölümünde belirtilen yaş sınırları içinde kalan 2 çocuk için SGK istisnası uygulanabilirliği tespit edilecektir.
SONUÇ:
- 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 9.maddesinde özlük hakları ve sorumluluklar açıklanmış olup, resmi okul öğretmen ve personeline bütçe kanunlarıyla (657 Sayılı Kanunun 202.Maddesi gereği) sağlanan haklara denk olarak sosyal yardım kapsamındaki aile yardımı ve çocuk yardımı ödemelerinin de özel okullar tarafından da ödenmesi yasal zorunluluktur.
- Sosyal haklar ve yardımlar niteliğindeki 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun ilgili hükümlerine göre gelir vergisinden istisna edilerek ödenen aile ve çocuk yardımlarının, özel öğretim kurumlarında da ödenmesi halinde, bu ödemelerin, Devletçe verilen tutarı kadar olan kısmının SGK istisnası ve gelir vergisinden istisna edilmesi,
gerekmektedir.
