Vatandaşlığın Kazanılması
Türk vatandaşlığı doğumla ve sonradan olmak üzere iki farklı şekilde kazanılabilmektedir. Türk vatandaşlığının sonradan kazanılması ise çeşitli durumlarda söz konusu olabilmektedir. Günümüzde Türk vatandaşlığının sonradan ve yetkili makam kararıyla kazanılması yollarından en çok gündeme gelen ise Türk vatandaşlığının istisnai yolla kazanılmasıdır. Türk Vatandaşlığı Kanununa göre millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak şartıyla Cumhurbaşkanı kararı ile kanunda sayılan yabancılar Türk vatandaşlığını kazanabilir. Vatandaşlığa alınması zaruri görülen kişiler, göçmen olarak kabul edilen kişiler, Türkiye’ye sanayi tesisleri getiren veya bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal, sportif, kültürel, sanatsal alanlarda olağanüstü hizmeti geçen ya da geçeceği düşünülen ve ilgili bakanlıklarca haklarında gerekçeli teklifte bulunulan kişiler de işte bu gruba girmektedir. Bu kapsamda bu kişilere Cumhurbaşkanı kararı ile vatandaşlık verilmesi mümkündür.
Verilen Vatandaşlığın Geri Alınması Mümkün Müdür ? Verilen Vatandaşlığın İptali veya Kaybettirilmesi Söz Konusu Olabilir Mi?
Verilen bir vatandaşlığın geri alınması, iptali ve kaybettirilmesi mümkündür. Ancak bunların gerçekleşebilmesi için Türk Vatandaşlığı Kanununda belirtilmiş şartların varlığı gerekmektedir.
TVK m. 29 uyarınca kanunda sayılan eylemlerde bulundukları resmi makamlarca tespit edilen kişilerin Türk vatandaşlığı Cumhurbaşkanı kararı ile kaybettirilebilir.
TVK m. 31 uyarınca Türk vatandaşlığını kazanma kararı; ilgilinin yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizlemesi sonucunda vuku bulmuş ise kararı veren makam tarafından iptal edilir.
TVK m.40 uyarınca Türk vatandaşlığının kazanılması veya kaybına ilişkin kararlar, hukuki şartlar oluşmadan veya mükerrer olarak verildiği sonradan anlaşıldığı takdirde geri alınır.
Türk vatandaşlığının geri alınması, iptali ve kaybettirilmesi için her ne kadar kanunda belirtilmiş şartların varlığı gerekmekte ise de uygulamada bu nedenler oluşmadan da geri alınma, iptal ve kaybettirilme durumları ile karşı karşıya kalınmaktadır. Bunun temel gerekçesi de devletin ülkesi üzerindeki hükümranlık yetkisi ile açıklanabilmektedir.
Vatandaşlığı İptal Edilen Kişiler Nasıl Bir Yol İzleyebilir ?
Anayasa m.125 uyarınca idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Bu çerçevede kaybettirme, iptal ve geri alma kararlarına karşı yargı yoluna başvurulabilir.
Bir örnekle açıklamak gerekirse; sonradan ve istisnai yolla Cumhurbaşkanı kararıyla vatandaşlık kazanmış bir kişinin vatandaşlığı yine ancak Cumhurbaşkanı kararıyla kaybettirilebilir veya iptal edilebilir. Vatandaşlığı bu şekilde Cumhurbaşkanı kararıyla kaybettirilen veya iptal edilen kişiler, ilk derece mahkemesi sıfatıyla Danıştay’da iptal davası açma hakkına sahiptir. Danıştay Kanunu m.24 uyarınca Danıştay ilk derece mahkemesi olarak
Cumhurbaşkanı kararlarına karşı açılacak iptal davalarını karara bağlamakla yetkilidir.
Vatandaşlığı kaybettirme ve iptal kararlarına karşı ilk derece mahkemesi sıfatıyla Danıştay’da açılan iptal davası sonucunda iptal kararı alınamaması durumunda Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılması mümkündür. Anayasa Mahkemesinden de etkili bir karar alınamaması durumunda İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine başvuru yolu açıktır.
Özetlemek gerekirse; vatandaşlığı kaybettirme, iptal ve geri almanın şartları kanunda sayılmıştır. Bu şartlar dışında keyfi olarak söz konusu kaybettirme, iptal ve geri alma kararları verilmesi hukuka aykırıdır. Ancak günümüzde bu nedenler dayanak gösterilmeden siyaseten veya devletin ülkesi üzerindeki hükümranlık yetkisine binaen birtakım kaybettirme, iptal ve geri alma kararları verilmesi ile karşı karşıya kalınmaktadır. Her idari işlem gibi bu idari işlemlere karşı da yargı yolu açık olup iptal davası açılması mümkündür.
Çitil Avukatlık Ortaklığı Blog sayfasında yer alan hukuk ve diğer konulardaki yazılar ilk sizin e-postanıza gelsin isterseniz Çitil Haber Bülteni’ne üye olun!
Çağla ADA
Kaynakça:
2709 Sayılı T.C. Anayasası
2575 Sayılı Danıştay Kanunu
2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu
5901 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu
ERDEM, B. , (2020), Türk Vatandaşlık Hukuku, Beta, İstanbul
