ICO Nedir? Faydaları Ve Riskleri Nelerdir?
ICO (Initial Coin Offering) terimi, Türkçe olarak tam karşılığı olmasa da İlk Dijital Para Arzı olarak Türkçeleştirilmiştir. ICO, fikir aşamasında olan veyahut fiilen başlanmış projelerin, bitcoin veya ether karşılığında ürettikleri sınırlı sayıda kripto paraları –token/coin- sattığı bir nevi kitlesel fonlama ya da startupa para toplama aracı olarak tanımlanabilir.
Geleneksel yatırım toplama ya da fon bulma yöntemlerine göre daha farklı ve daha geniş kitlelere ulaşabilmenizi sağlayan ICO bir çok girişimci tarafından kullanılmakta ve fonlanmaktadır. 2018 yılı Mart ayında ICO’lar toplam 3 milyar dolar para toplamışlardır.
ICO’nun geleneksel yatırım toplama yöntemlerinden ya da IPO’dan farkı, üretmiş olduğunuz ve belirli bir para karşılığı sattığını coininizin –token- karşılığında bunu alan kişiye yatırımınızdan hisse vermiyor olmanızdır.
Örneğin bir proje üreteceksiniz, projeniz fikir aşamasında ya da daha ileri seviyede ancak bir projenin başarılı olması için ve hatta hayata geçmesi için öncelikle sermaye gereklidir. Ülkemizde ve dünyada bu sermaye, çeşitli StartUp buluşmalarında ve hatta TV programlarında bir yatırımcı ya da melek yatırımcının projenize ortak olup karşılığında belirli miktar para ödemesi ile ya da ne kadar zor olsa da devlet tarafından verilecek teşvikler ile sağlanmaya çalışılıyordu.
Ancak ICO’larda durum böyle değil. Projenizin konusu, projenin ilgilendiği sorun, projenin hangi soruna nasıl çözüm getirdiği gibi konularda hazırlanmış olan sunumunuz/tanıtımınız –whitepaper- ile birlikte oluşturduğunuz coini/tokenı halka arz ediyorsunuz. Ve bu coin –token- alan kişiler şirketinizden – projenizden hisse almış olmuyor.
Pek tabii oluşturduğunuz akıllı sözleşmeler ile –smart contract- ürettiğiniz coinden-tokendan elinde bulunduran kişilere kar payı, ya da projeniz içerisinde belirli avantajlar sunabilirsiniz. Hepsi tamamen sizin elinizde. Ama kesinlikle projenize ortak yapmak zorunda değilsiniz.
ICO’ların en önemli özelliklerinden birisi de aracısız olması ve –şimdilik- devlet gözetimi, denetimi gibi bürokratik süreçlere tabi olmamasıdır. Ayrıca blok zinciri –blockchain- üzerinde yapılan tüm işlemler anlık olarak herkes tarafından görülebilir olduğu için tüm işlemler şeffaf ve değiştirilemez oluyor.
Tüm bunların yanında bu sistem 7 gün 24 saat çalışan, iş günü, mesai saati, tatil gibi kavramlar ile ilgilenmeyen, uluslararası para transferlerini aracısız ve çok küçük ücretler ile yapmanızı sağlayan bir sistemdir ve bu sebeple uluslararası yatırım alabilir ve yapabilirsiniz.
Gelelim ICO sonucu yarattığımız para biriminin nasıl değer kazanacağı ve bu değer kazanmanın yatırımcı ve girişimciye nasıl bir fayda sağlayacağına… Cevap basit; insanlar oluşturduğunuz para birimini –coin/token- kullanmaya başladıktan sonra paranız değerlenmeye başlıyor, ne kadar çok kullanılırsa paranızın değeri o kadar artıyor. Tabi insanların paranızı kullanması için bu coinin/tokenın bir avantajı olmalı, ya da projenizde bu paraya sahip olan kişilere avantajlar sağlamalısınız ve projeniz sağlam olmalıdır. Ancak yukarıda da dediğimiz gibi projenizin tamamlanmış olmasına gerek yoktur. Fikir aşamasında ya da test edilebilir ilk aşamada olabilir.
Değerlenen para yatırımcıya ne kazandıracak? Örneğin sizin projenize güvenen ve dijital paranızdan tanesi 0,005 USD’ye 100.000 adet alan bir yatırımcı 500 USD ödeyecektir. Projenizin iyi gittiği ve paranızın kullanımının yaygınlaştığını ve dijital paranızın tanesinin 0,02 USD olduğunu varsayalım. Bu ihtimalde yukarıda bahsettiğimiz yatırımcının 500 USD’lik yatırımı 2.000 USD olacak ve parası dört kat değer kazanacaktır.
Peki değerlenen para girişimciye yani ICO sahibine ne kazandıracaktır? Sınırlı sayıda piyasaya sürdüğümüz dijital paranın yukarıdaki örnekteki gibi değerlendiğini düşünelim. Örneğin toplam 1.000.000.000 adet ile sınırlı bir dijital para ürettiniz. İlk dijital para arzınızda bu dijital paraların 100.000.000 adetini 0,005 USD’den arz ettiniz ve projeniz 500.000 USD sermaye elde ettiniz. Elinizde toplam 500.000 USD ve 900 Milyon tane ürettiğiniz paradan var. Dijital paranızın yukarıdaki gibi değer kazandığı ihtimalinde elinizdeki tokenların değeri 18 Milyon Dolar’a ulaşıyor. Bahsettiğimiz rakamlar size çok ütopik gelebilir ancak aylık milyarlarca dolar yatırım yapılan bir sektörde bu rakamlar ulaşılmaz rakamlar değil, aksine bir çok ICO tarafından ulaşılan rakamların çok çok altında rakamlardır. Bunun için yukarıda bahsettiğimiz gibi projenizi çok iyi anlattığınız, oluşturduğunuz dijital para ve projenizin avantajları, hedefi, çalışma sitemi gibi bir çok detayı içeren bir sunum –whitepaper- hazırlamanız gerekmektedir.
Peki ilk dijital para arzında hedeflenen sermayeye ulaşılmaz ise ne oluyor? İşte bu ihtimalde, yatırımcılara paralar iade ediliyor. Oluşturulan akıllı sözleşme ile İCO esnasında toplanan para bir teminat olarak kontratınızda saklanıyor. Proje başarısız olursa yatırımcılar paralarını iade alacaklarını nasıl biliyorlar? Yine oluşturulan akıllı kontratın kodu ve oraya yapılan tüm yatırım işlemleri şeffaf bir şekilde görüle biliyor. Kendiniz de bu kontratı kontrol edebileceğiniz gibi bir çok web sitesi, mevcut ve dolaşımda olan akıllı kontratları kontrol etmeniz ve detaylarını görmeniz için size imkan sunuyor.
Yatırımcı arayışınız başarılı bir şekilde tamamlandığı ihtimalinde yani ICO’dan beklediğiniz yatırımı aldığınız varsayımında yine önümüze yapmamız gereken bir çok işlem çıkıyor ve bu işlemleri akıllı kontratınızda belirtmeniz gerekiyor. Nitekim böyle detaylar örneğin ICO’dan itibaren 1 yıl içerisinde projenizi hayata geçireceğiniz aksi halde toplanan paraların iade edileceği gibi detaylar akıllı kontratınızda bulunmaz ise projenize yatırımcı bulmanız hayal olarak kalabilir.
ICO yapmayı düşünüyorsanız bu alanda uzman bir kişiden ve mutlaka bir hukukçudan danışmanlık almayı ihmal etmeyin. Görece karmaşık ve kendine has özellikleri olan ICO, blockchain ve kripto paralar her geçen gün insanların daha fazla ilgisini çekip, insanlara büyük fırsatlar sunsa da işin uzmanlarından destek alınmadığı için sonu hüsran ile sonuçlanan bir çok insan bulunmaktadır…
ICO Yasal Mı?
Bir çok ülkede finansal piyasaları denetleyen otoriteler genelde İCO türündeki kitle fonlama hususunu izlemek ve anlamaya çalışıyor. Bunun yanında ÇİN ve Güney Kore ICO’ları yasaklıyor, ICO’lara katılan şirketlere veya kişilere ciddi yaptırımlar uyguluyor.
Bunların yanında İsviçre biraz daha liberal davranıp ne yasaklıyor, ne de teşvik ediyor. Amerika Menkul Kıymetler Borsa Komisyonu SEC ise yatırımcılar için ICO’nun adil ve hukuka uygun yatırım imkanı sunabileceği gibi yüksek kar vaadleriyle yatırımcıların kandırılabileceği de vurgulanıyor.
Türkiye’de ise son dönemlerde iki tane önemli gelişme oldu. Bunlardan ilki Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın açıkladığı Yeni Ekonomi Programı kapsamında yayımlanan 29 sayfalık kitapçıkta Bankacılık Sektörü ve Reel Sektör Kredileri’nin alt başlığı olan Politika ve Tedbirler başlığı altında “Dijital dönüşüm teşvik edilerek yenilikçi projelerin finansmanı için Kitlesel Fonlama (Crowdfunding) ve IPO alternatifi olarak ICO (Initial Coin Offering) gibi modern ve yeni nesil finansman yöntemleri yaygınlaştırılacaktır” maddesinin yer almasıdır. Açıklanan yeni ekonomik program ile birlikte devletin de ICO’ları teşvik edeceği anlaşılmış oldu.
İkinci olarak da Sermaye Piyasası Kurulu’nun 27.09.2018 tarihli bülteninde yer alan 27.09.2018 tarih ve 47/1102 sayılı Kararı uyarınca yapılan “Dijital Varlık (Token) Satışları (ICO) Hakkında duyurudur. Genelinde ICO’ların yatırımcı açısından risklerinden bahsedilen, tamamına www.spk.gov.tr adresinden okuyabileceğiniz duyuruda, Sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde gerçekleştirilecek kitle fonlaması faaliyetlerine ilişkin usul ve esaslara dair düzenleme çalışmalarının devam ettiği vurgulanmıştır.
Kısacası Türkiye’de ICO yapmak ya da var olan ICO’lara yatırım yapmak “şimdilik” yasaldır. Daha doğrusu bunu yasaklayan, ya da serbest bırakan herhangi bir düzenleme olmadığı için “gri bölge”dedir. Ancak SPK, TUBİTAK ve Maliye Bakanlığının bu hususta çalışmalar yürüttüğünü söylemek ve ICO’ların, Kripto Paraların ve Blockchain teknolojisinin bundan 20 yıl önceki internet ile aynı olduğunu yani geleceğin teknolojisi olduğunu söylemek hiç yanlış değil.
Kripto paraların hukuki tanımı, kıymetli evrak mı, menkul mal mı, Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında bir sermaye piyasası aracı mı, yatırım sözleşmesi mi yoksa Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında bir “eser” mi olduğu hususu hukukçular arasında hala tartışmalıdır. Ancak token-coin-kripto paraların Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında bir sermaye piyasası aracı sayılması halinde ICO’ların o andan itibaren SPK kurallarına tabi olacağı aksi halde idari ve cezai yaptırımların gündeme geleceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Netice olarak, bir projeniz var ve ICO yapmak istiyorsanız veya mevcut bir ICO’ya yatırım yapmak istiyorsanız mutlaka ama mutlaka uzman bir hukukçu ve kripto para / blockchain teknolojisi üzerinde uzman biri ile çalışmanız gerekmektedir.
