Vatandaşlık bir kişinin belirli bir devlete olan aidiyetini ifade etmekle beraber devletle kişi arasındaki hak, görev ve yükümlülükleri belirleyen hukuksal bağ olarak tanımlanır. Türkiye Cumhuriyetiyle arasında bu bağı oluşturmak isteyen kişilerin vatandaşlığı nasıl kazanabileceğini beraber inceleyelim.
Anayasamızda Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk’tür ibaresi yer alır. Yani Türk vatandaşlığı kavramında her türlü ırk, dil,din, mezhep gibi ayırıcı unsurlar reddedilmiştir. En başta bu bilgiyi vererek konuyu incelemeye devam edelim.
Öncelikle hepimizin bildiği gibi Türk vatandaşlığı aslen (doğumla kazanma) kural olarak soybağı ile olur. Soybağı gereği evlilik birliği içinde türk ana ya da babadan olan kişi Türk vatandaşlığını doğumuyla beraber kazanır.
Evlilik birliği dışındaki ilişkide baba yabancı anne Türk ise doğan kişi annesinden aldığı soybağı ile vatandaşlığı kazanır fakat tam tersi baba Türk anne yabancıysa kişi doğrudan Türk vatandaşlığını kazanamaz çünkü önce babasıyla arasındaki soybağının ispatlanması gerekir.
Aslen(doğumla kazanmanın) istisnai hali doğum yerine göre vatandaşlık vermektir yani Türkiye sınırları içinde doğan kişinin vatansız kalması söz konusuysa vatansızlığın önlenmesi için Türk vatandaşlığı verilir. Sadece Türkiye sınırları içinde doğması vatandaşlığı kazanmasını sağlamaz. Örneğin Amerikan vatandaşı anne baba çocuklarını Türkiye’de doğurduysa çocuk Amerika’da doğmadığı için Amerikan vatandaşı olamayacak çünkü Amerika doğum yerini esas kural olarak alır. Soybağını esas kural olarak alan Türkiye ise ana ve babası türk olmadığı için bu çocuğa vatandaşlığı vermez. İşte bu durumda çocuk vatansız kalır bunu önlemek için istisnai olarak Türkiye sınırlarında doğduğundan Türk vatandaşlığını kazanacaktır.
Kişi aslen yani doğumuyla Türk vatandaşı olamadıysa sonradan kazanma yollarına başvurur. Sonradan kazanma yolları yetkili makam kararıyla kazanma ve seçme hakkı ile kazanma olarak ikiye ayrılır
Biz bu yazımızda vatandaşlığın yetkili makam kararıyla kazanılması sınıfında yer alan genel yolu inceleyeceğiz.
Genel yolla kazanmada yetkili makamımız İçişleri Bakanlığıdır. Şartlar oluşmuşsa İçişleri Bakanlığı vatandaşlığın verilip verilmeyeceğini takdir eder.
Şartlarımız şunlardır:
* Ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak.
* Türkiye’de ikamet etmek.
Başvuru tarihinden itibaren geriye doğru beş yıl süre ile Türkiye’de ikamet etmesi gereklidir. Bunun için Türkiyeye yasal giriş yapmış ve ikamet izni almış olması gerekir. Kişi beş yıl içinde toplam on iki ayı geçmeyecek şekilde Türkiye dışında bulunabilir. Bu on iki aylık süre, beş yıllık ikamet süresi hesaplanırken de Türkiye’de ikamet edilen beş yılın içinde sayılacaktır.
* Türkiye’de yerleşmeye karar vermek
* Tehlikeli bir hastalığı bulunmamak
Başvuruda bulunan yabancının hiçbir hastalığa sahip olmaması demek değildir. Türk toplumunun içine karışması durumunda temas edeceği kişiler bakımından tehlike teşkil edecek bir rahatsızlığının bulunmamasıdır. Örneğin HIV(+)
* İyi ahlak sahibi olmak
* Türkçe konuşabilmek
Kendisine söylenenleri anlayabilecek ve söylemek istediklerini anlatabilecek kadar Türkçe konuşabilmesi yeterlidir.
* Geçinmeye yetecek gelire veya mesleğe sahip olmak
Kişinin Türkiye’de kendisinin ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmasıdır.
* Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek hali bulunmaması ise son şartımızdır.
Tüm şartlar gerçekleşmiş olsa bile vatandaşlık kazanılamayabilir İçişleri Bakanlığının takdirindedir.
Genel yol ile Türk vatandaşlığının kazanılması yetkili makam kararıyla sonradan vatandaşlığı kazanma şekillerinden sadece biridir. Daha çok öğrenmek ve bunun gibi daha pek çok yazı için Çitil Haber Bülteni’ne abone olun!
Ecem GÜNDÜZ
Kaynakça:
B.Bahadır Erdem-Türk Vatandaşlık Hukuku
