Etrafınızdan “Boş kağıda imza atma dolandırılırsın” ya da “Açığa imza attım problem olur mu?” gibi cümleleri duymuşsunuzdur belki de o cümleleri kuran kişi sizlersiniz. Bu sebeple konuyu incelemek yararlı olacaktır.
Kambiyo senetlerinin (çek,bono,poliçe) yazımı için kanunlarda zorunlu unsurlar öngörülmüştür: Bedel, vade, düzenlenme tarihi gibi bazı unsurlar senette yazılı bulunmalıdır fakat tüm unsurların senedin düzenlenmesi ve alacaklıya teslimi aşamasında senette bulunması gerekmez. Kritik olan unsur imzadır. Düzenleyen kişinin imzası dışındaki tüm unsurlar vadeye kadar tamamlanmak üzere eksik bırakılabilir. Bu şekilde hazırlanan senetler açık senet olarak adlandırılır ve hukuken geçerlidir. Hukuki geçerliliği sayesinde açık senetler kullanılır hale gelmiş ve bazı kolaylıklar sağlamıştır. Örneğin ticari hayatta bedelin henüz belirsiz olduğu bir durumda bedel kısmı boş bırakılarak senet düzenleme imkanı elde edilmiştir.
Senedi düzenleyen borçlu ile alacaklı arasında, senedin eksik unsurlarının sonradan nasıl doldurulması gerektiğiyle ilgili anlaşma yapılmalıdır. Bu anlaşmaya açık senet anlaşması denir. Açık senet anlaşması hiç yapılmamışsa ya da yapılmış ama bu anlaşmaya göre doldurulan senette hala eksik unsurlar mevcutsa açık senet değil eksik senet oluşur. Eksik senetler hukuken geçersizdir. Yani ortada bir açık senet varsa yanında açık senet anlaşması da bulunmalı ve vadeye kadar eksik bırakılan unsurlar bu anlaşmaya göre eksiksiz doldurulmalıdır.
Açık senet anlaşmaya aykırı doldurulmuşsa, örneğin anlaşılan bedelin üzerinde bir meblağ senede yazılmışsa borçlunun dava ve defi hakkı mevcuttur fakat senedin anlaşmaya aykırı doldurulduğunu ispat etmesi gerekecektir. Bunun ispatı ise sadece yazılı delillerle yapılabilir örnek olarak tanıkla ispatı yapılamaz bu nedenle açığa imza atan borçlunun özenle haraket etmesi gerekmektedir. Ayrıca açık senet anlaşmaya aykırı doldurulmuş olsa bile borçlu, senedi bu durumu bilmeden ve bilme imkanı olmadan devralmış iyiniyetli üçüncü kişiye karşı anlaşmaya aykırılık iddiasını ileri sürümez ve senette yazıldığı şekilde ona borcunu ödemek durumunda kalır.
Ceza hukukunda da açığa atılan imzanın kötüye kullanılması suçu mevcuttur. Mağdur kendi rızasıyla aradaki anlaşmaya göre doldurulmak üzere faile senet verir fakat fail bu senedi anlaşmaya aykırı bir şekilde doldurursa bu suç meydana gelir ve şikayet üzerine üç aydan bir yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Suçun diğer bir şeklinde ise fail, mağdurun rızası dışında yani hukuka aykırı bir şekilde senedi ele geçirir ve doldurursa belgede sahtecilik hükümlerine göre ceza alacaktır.
Görüldüğü üzere açık senetler düzenlenme anında bazı kolaylıklar sağlasa da yanında riskleri de taşımaktadır. Hukuk düzeni bu durumlarda borçluyu korumak için haklar tanımış, cezalar oluşturmuştur. Bunlardan yararlanabilmek için bilinçli olmakta ve özenle haraket etmekte fayda vardır.
Ecem Gündüz
