Doğum izni, 4857 Sayılı İş Kanunu ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu çerçevesinde doğum öncesi ve sonrasını kapsayan sanıldığının aksine sadece hamilelerin değil baba adaylarının da yararlandığı izin türüdür.
Kadın memur ve işçilere; doğumdan önce sekiz, doğumdan sonra sekiz olmak üzere toplam 16 hafta süreyle analık izni verilir. Çoğul gebelik durumunda, doğum öncesi sekiz haftalık analık izni süresine 2 hafta daha eklenir.
Doğumun erken gerçekleşmesi sebebiyle doğum öncesi analık izninin kullanılmayan bölümü de doğum sonrası analık izni süresine ilave edilir.
Doğumda veya doğum sonrasında annenin ölümü hâlinde ise doğum sonrası kullanılamayan süreler babaya kullandırılır.
Bu süreler boyunca memur ve işçiler ücretli izinli sayılır ve maaşlarında bir değişiklik olmaz.
Süt İzni
- a) Kamu Personelleri Açısından Süt İzni
Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde 3 saat, ikinci altı ayda günde 1,5 saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda kadın memurun tercihi esastır. (657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu 104/D)
- b) Özel Sektör Çalışanları Açısından Süt İzni
Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam 1,5 saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır. (4857 Sayılı İş Kanunu 74/7)
Babalık İzni
- a) Kamu Personelleri Açısından Babalık İzni
Memura, eşinin doğum yapması hâlinde isteği üzerine 10 gün ücretli olarak babalık izni verileceği belirtilmiştir. (657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu 104/B)
- b) Özel Sektör Çalışanları Açısından Babalık İzni
İşçiye, eşinin doğum yapması halinde isteği üzerine 5 gün ücretli olarak babalık izni verileceği belirtilmiştir. (4857 Sayılı İş Kanunu Ek Madde 2/1)
Ücretsiz İzin
- a) Kamu Personelleri Açısından Ücretsiz İzin
Doğum yapan memura, verilen doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine 24 aya kadar aylıksız izin verilir.
- b) Özel Sektör Çalışanları Açısından Ücretsiz İzin
Doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçilere istekleri hâlinde birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilir. Çoğul doğum hâlinde bu sürelere otuzar gün eklenir. Çocuğun engelli doğması hâlinde bu süre 360 gün olarak uygulanır.
Kadın işçinin 1 ay öncesinden yazılı bir şekilde işverene ücretsiz izne çıkma talebinde bulunması halinde işveren bu talebin gereklerini karşılamakla yükümlüdür. Aksi halde kadın işçi tek başına alacağı karar ile işverene bildirimde bulunarak, ücretsiz doğum iznine ayrılabilir. İşverenin ücretsiz doğum iznini vermemesi halinde kadın işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir.
Sonuç olarak; sosyal devlet olmanın bir gereği olarak doğum izni, ücretli ve ücretsiz ayrımı ile 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve 4857 saylı İş Kanunu ile hem anne hem de babaya tanınmış bir haktır.
Çitil Avukatlık Ortaklığı Blog sayfasında yer alan hukuk ve diğer konulardaki yazılar ilk sizin e-postanıza gelsin isterseniz Çitil Haber Bülteni’ne abone olun!
Talha AVCI
Kaynakça:
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=657&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf
Türk İdare Hukuku Dersleri – Yıldırım/Çınarlı
