Anayasanın Değiştirilmesi Usulü
Son dönemde gündemde olan Anayasa değişikliği, yürürlükteki Anayasada değişiklik yapılmasıdır. Anayasa bireylerin temel hak ve özgürlüklerini düzenlediği kadar devletin yapısını da düzenleyen temel yasadır. Bu sebeple Anayasa değişikliği gerek maddi gerek şekli sınırlamalara tabi tutularak zorlaştırılmaktadır.
Peki ülkemizde Anayasa değişikliği için izlenmesi gereken yol nedir?
Türkiye’de Anayasa değişikliği 3 temel aşamadan oluşmaktadır: teklif, karar ve onay aşaması.
Teklif Aşaması
Anayasa değişikliği için teklif verme yetkisi ülkemizde sadece milletvekillerine verilmiş bir yetkidir. Bakanlar ve Cumhurbaşkanı teklif verme yetkisine sahip değildir. Anayasanın değiştirilmesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte biri, yani en az 200 milletvekili, tarafından yazı ile teklif edilebilir.
Karar Aşaması
Değişiklik teklifleri Anayasa komisyonu tarafından incelendikten sonra görüşülmek üzere TBMM Genel Kuruluna gelir. Anayasanın değiştirilmesine yönelik teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Anayasa değişikliğinin aceleye gelmesini engellemek amacıyla birinci görüşmenin üzerinden iki gün geçmeden ikinci görüşme yapılamaz. İki görüşmede iki ayrı oylama olmak üzere bu aşamada dört farklı oylama yapılmaktadır.
Birinci görüşmede teklifin tamamı görüşüldükten sonra teklifin maddelerine geçilip geçilmemesi oylanır. Teklifin maddelerine geçilmesi oylandıktan sonra maddeler tek tek görüşülür ve oylanır.
Birinci görüşmeden sonra yapılan ikinci görüşmede de iki ayrı oylama yapılmaktadır. İlk olarak maddeler tek tek oylanır ve son olarak da teklifin tümü oylanır. Birinci görüşmede gerekli oyu alamayan madde ikinci görüşmede de gerekli oyu alamazsa reddedilmiş olur.
Tek tek oylanan maddelerin ve ikinci görüşmenin sonunda oylanan teklifin kabul edilmesi; Meclisin üye tam sayısının üçte iki çoğunluğunun,360 milletvekili, gizli oyu ile mümkündür. Oylamalar sonucu kabul edilen teklif, kanunlaşır.
Onay Aşaması
Cumhurbaşkanını Anayasa değişikliği kanununu geri gönderme, halk oylamasına sunma ve yayımlama yetkisine sahiptir. Cumhurbaşkanının bu yetkisi anayasa değişikliğini kabul veya reddetme yetkisi değil, kanunu yayımlama yetkisidir. Anayasa değişikliği kanununu ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi ve halk kabul veya reddedebilir.
Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliği kanununu Resmi Gazetede yayımlayabilir, kanunu halkoylamasına sunabilir veya Anayasa değişikliği kanununu tekrar görüşülmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisine geri gönderebilir. Cumhurbaşkanının sahip olduğu bu yetkilerin kapsamı, Anayasa değişikliği kanununun kabul edilme aşamasında ulaştığı kabul oy sayısına göre farklılık göstermektedir. Kabul oyuna göre kanunu halk oyuna sunmak ihtiyari olabileceği gibi duruma göre mecburi hale de gelebilir.
Temel kanun olması sebebiyle değiştirilmesi diğer kanunlara göre zorlaştırılan Anayasanın Değiştirilme usulü, en az 200 milletvekili tarafından teklif verilmesi ile başlar. Türkiye Büyük Millet Meclisinde kanunlaşan Anayasa değişikliği teklifi, onay aşamasında Cumhurbaşkanına gelir. Cumhurbaşkanının bu aşamadaki yetkisi sınırlı olmakla birlikte kanunun aldığı kabul oyuna göre de değişiklik göstermektedir.
Çitil Avukatlık Ortaklığı Blog sayfasında yer alan hukuk ve diğer konulardaki yazılar ilk sizin e-postanıza gelsin isterseniz Çitil Haber Bülteni’ne abone olun!
Gökçem KEÇECİ
