Patentini aldığınız buluşunuz başkaları tarafından kullanılıyorsa, izniniz olmadan kullanılan buluşunuz üzerinden haksız kazanç sağlanıyorsa veya kısaca patent hakkınızın ihlal edildiğini düşünüyorsanız öncelikle patent hakkının sınırlarını bilmek ve izlemeniz gereken hukuki yolların ayrıntıları önem taşımaktadır.
Bu yazımızda patent hakkı nedir, patent hakkının sınırları nelerdir ve patent hakkının ihlal edilmesi durumunda hangi dava açılır sorularını yanıtlayacağız.
Patent Hakkı Nedir?
Patent, zaman ve yoğun çaba gerektiren araştırma geliştirme(AR-GE) çalışmalarının sonucunda ortaya çıkan buluşların korunması yani buluşun, buluş sahibi dışında ve ondan izinsiz kullanılmasının engellenmesi amacına yönelik resmi belgeye denir. Patent belli bir buluş için alınabileceği gibi buluşun ortaya çıkma sürecinde kullanılan yöntem yani usul için de alınabilir, buna usul patenti denir. Patent hakkı ise buluş sahibine belirli bir süre icat ettiği ürünü satma, pazarlama, çoğaltma ve benzerlerinin üretilmesi gibi ayrıcalıklar tanır. Ayrıca patent hakkına sahip kişi icat ettiği ürünün başkaları tarafından izinsiz kullanılasını önleme, durdurma ve engelleme hakkına sahip olur. Patentli ürünün bahsedildiği üzere izinsiz kullanılması, pazarlanması veya herhangi ticari bir faaliyete konu edilmesi gibi durumlarda patent hakkının ihlalinden bahsedilir. Bu doğrultuda patent sahibi kişi söz konusu patent hakkına yönelik ihlal teşkil eden fiillerden doğan zararların tazminini de talep etme imkânına sahiptir.
Patent Hakkının Sınırları Nelerdir?
Patent, sahibine çok önemli haklar verse de bu hakların kanun kapsamında bazı sınırları vardır. Bu doğrultuda öncelikle patent hakkının ihlali olarak sayılan fiiller şunlardır:
-Patentle korunan ürünün patent sahibinin izni olmaksızın üretilmesi, satılması, dağıtılması veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkarılması veya bu amaçlar için ithal edilmesi veya ticari bir amaçla elde bulundurulması veya patentli bir usulün kullanılması
-Kullanılmasının yasaklı olduğunu bilmesine rağmen usulün izinsiz olarak kullanılmasının başkalarına teklif edilmesi
-Patentli usul ile doğrudan elde edilen ürünün patent sahibinin izni olmaksızın üretilmesi, satılması, dağıtılması veya başka bir şekilde ticaret alanına çıkarılması veya bu amaçlar için ithal edilmesi veya ticari bir amaçla elde bulundurulması hususları patent hakkının ihlali kapsamında değerlendirilir.
Patent hakkının sınırları dışında kalan yani patent hakkını ihlal sayılmayan fiiller ise;
-Patentli ürünün ya da usulün, sınai(sanayiyle ilgili) ya da ticari olmayan kişisel kullanım sınırlarında kullanılmasına yönelik fiiller,
-Patente konu buluşla ilgili deneme gayeli fiiller(burada önemli olan deneme/deneylerin buluşla alakalı olmasıdır. Yoksa başka bir konunun denenmesi için patent konusu buluşun kullanılması patent hakkının ihlali kapsamındadır.),
-İlaçların ruhsatlandırılmasına kadar olan sürede ve ruhsatlandırıldığı sırada bu amaçlarla yapılan deneme amaçlı fiiller de bu kapsamdadır.
-İlaç hazırlanması ve bu doğrultuda reçete oluşturma amaçlı fiiller(bu kapsamda ilacın seri üretiminde değil reçetelendirme aşamasında olması ve bu fiillerin eczanede gerçekleşmesi şartları önem taşımaktadır.),
-Patente konu buluşun Paris Anlaşması’na taraf ülkelerin ihtiyaçları kapsamında kullanılmasına yönelik fiiller,
– Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması’nın 27. Maddesin kapsamındaki fiiller olarak sayılmıştır.
Patent hakkı süre bakımından da sınırlandırılmıştır. Buna göre SMK madde 101 uyarınca patentin koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 20 yıldır.
Ayrıca atlamamak gerekir ki patent hakkı yalnızca verildiği ülke sınırları içerisinde geçerlidir. Söz konusu patentten doğan hakların diğer ülkelerde de korunması milletlerarası anlaşmaların veya iki taraflı anlaşmaların bunu sağlayıp sağlamadığına bağlıdır.
Yine patent hakkını sınırlayan diğer bir durum ise patent başvurusundan önce buluşu iyi niyetli olarak kullanan kimseleri patent sahibinin engelleme hakkının olmamasıdır. Yalnız söz konusu kişilerin kullanımları makul ihtiyaçlarını giderecek ölçüde olmalıdır.
Patent Hakkının İhlal Edilmesi Durumunda Hangi Dava Açılır?
Yukarıda patent hakkının sınırlarından bahsettik. Patent hakkının sınırlarını bilmek patent hakkının ihlal edilip edilmediğine yönelik tespit için oldukça gereklidir. Bahsedilen sınırların ihlal edildiği düşünülüyorsa birazdan bahsedeceğimiz dava yoluna başvurulması hem hak kayıplarını engellemek hem de mevcut hak kayıplarının giderilmesi açısından önemlidir. Patent hakkı ihlal edilen patent sahibinin başvuracağı çeşitli hukuki yollar ise şöyledir:
-Patent hakkının ihlal edildiğini düşünen kimse bu ihlalin tespit edilmesine yönelik talepte bulunabilir. Böylece patent hakkının ihlalinin mahkemece tespit edilmesi, bu ihlalin önlenmesi, durdurulması ve engellenmesi davalarında ispat kolaylığı sağlayacaktır.
-Bu doğrultuda Sınai Mülkiyet Kanunu 85. Madde uyarınca patent hakkı ihlal edilen kimse ihlal oluşturması muhtemel fillin/fiillerin önlenmesini talep edebilir.
-Ayrıca patent sahibi patent hakkını ihlal eden fiilin/fiillerin durdurulmasını talep edebilir.
-Bunların yanı sıra patent hakkı ihlal edilen kişi bu kapsamda uğradığı maddi ve manevi zararların tazminini isteyebilir.
-İhlal oluşturan ürünlere ve bunların üretiminde kullanılan cihazlara el konulmasını, toplatılmasını eğer ihlalin önlenmesi bu şekilde mümkün değilse imha edilmesini talep edebilir.
-El konulan ürünlerin patent hakkı ihlal edilen kişinin mülkiyetine geçirilmesi de talep edilebilecek haklardandır.
Sayılan talep ve davalar için görevli mahkeme fikri ve sınai haklar mahkemesidir. Bu mahkemenin kurulmadığı yerlerde fikri ve sınai haklar mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemeleri görevlidir.
Patent hakkı sahibinin, ihlali gerçekleştiren üçüncü kişi aleyhine açacağı davalarda yetkili mahkeme; ihlali gerçekleştiren kişinin yerleşim yeri mahkemesi, ihlalin gerçekleştiği yer mahkemesi veya ihlalin etkilerinin görüldüğü yer mahkemesidir.
Patent hakkının ihlali nedeniyle açılabilecek davalarda uygulanacak zamanaşımında Borçlar Kanunu hükümleri esas alınmaktadır. Buna göre söz konusu davalar ihlalin öğrenilmesinden sonra 1 yıl içinde ve herhalde 10 yıl içinde zamanaşıma uğrayacaktır. Yani örneğin ihlal 01.10.2023 tarihinde öğrenildiyse dava 1 yıl içinde açılmalıdır yoksa karşı taraf zamanaşımını öne sürerek davanın reddini talep edebilir. Patent hakkının ihlali devam ettiği sürece zamanaşımı süresi işlemeyecektir.
Tüm bunlar ışığında patent hakkı ihlal edilen kişilerin öncelikle ihlalin tespiti talebinde bulunmasında yarar vardır. Böylece ihlal mahkemece tespit edilecek ve ihlal oluşturan fiillerin durdurulması, engellenmesi veya ortadan kaldırılması eldeki mahkeme tespitiyle daha kolay olacaktır. Yanı sıra ihlal nedeniyle uğranılan zararlar için de tazminat talep edilebilir. Yukarıda bahsedildiği üzere zamanaşımı hususuna da dikkat edilmelidir.
Çitil Avukatlık Ortaklığı Blog sayfasında yer alan hukuk ve diğer konulardaki yazılar ilk sizin e-postanıza gelsin isterseniz Çitil Haber Bülteni’ne abone olun!
Kübra Nur SAĞDIÇ
KAYNAKÇA:
